واکنش به شایعه تک خوانی بانوان و بیانیه وزارت ارشاد
پاپ موزیک – بهانهی تازه برای شایعهسازان، انتشار آلبوم «تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» با آهنگسازی «پیمان خازنی» است. اثری که مانند دهها اثر دیگر در تمامِ این سالها با همخوانی یک خوانندهی زن همراه است و «نوشین طافی» آواز قطعات را با همراهی محسن کرامتی به اجرا درآورده است. مراحل ساخت اثر که مبتنی بر موسیقی دستگاهی و با نگاهی ارکسترال است، حدود پنج سال به طول انجامیده ؛ اما بلافاصله بعد از انتشارِ این اثر، اخباری منتشر شد که در آن ادعا میشد، خوانندهی زن اثر تکخوانی کرده است. پیمان خازنی، خودش هم از این اخبار متعجب است؛ میگوید:«آلبوم دارای مجوز رسمی است و هیچ مشکل قانونیای دربارهی آن وجود ندارد؛ اما متاسفانه سایتهای غیررسمی حاشیههایی را برای آن به وجود آوردند که هیچ دلیل منطقیای برای آن وجود ندارد. این اثر نیز مانند دهها اثر دیگر با همخوانی خوانندهی زن، نوشین طافی و همچنین محسن کرامتی شکل گرفته است؛ خبر آن نیز از مدتها قبل از انتشار از طریق سایتهای گوناگون منتشر شده بود؛ اما به ناگاه عدهای این مساله را بیان کردند که این آلبوم، اولین آلبومی است که خوانندهای زن آن را به اجرا درآورده است.»
واکنش به شایعه تک خوانی بانوان و بیانیه وزارت ارشاد
خازنی میگوید که قوانینی که در زمینهی موسیقی وجود دارد، مشخص است و شرایط در این سالها هیچ تغییری نکرده است و او به عنوانِ موسیقیدانی که توانسته ۱۲ اثر را به انتشار درآورد؛ با این قوانین آشناست:«ما میدانیم که زنان خواننده تنها برای بانوان میتوانند تکخوانی کنند و اگر قرار باشد آلبومی به صورت عمومی منتشر شود؛ باید به صورت همخوانی باشد. ما برای «تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» همان راهی را رفتیم که در این سالها تمامِ موزیسینها طی میکنند؛ از همان ابتدا مجوزهای آلبوم را از ارشاد دریافت کردیم و طبق خواستهی آنان اصلاحاتی نیز در کار انجام دادیم تا شوراهای مختلف دفتر موسیقی مجوزهایشان را اعطا کردند.»
آهنگسازِ اثر همچنین به این نکته اشاره دارد که «این اخبار توسط وزارت ارشاد -سخنگویِ ارشاد و همچنین معاونِ پارلمانی رییس جمهور و دفترِ موسیقی- تکذیب شده؛ اما همچنان شایعهها ادامه دارد؛ اصلا این واژه که میگویند «اولین خوانندهی مجوزدار» از پایه اشتباه است. اولین و آخرین تنها در مسابقات است که معنا دارد؛ ضمن اینکه به هر حال در این سالها بانوان بسیاری در زمینهی همخوانی فعالیت کرده و آثارِ متعددی را منتشر کردهاند. ادامهی این شایعات، حساسیتهایی را به وجود خواهد آورد که شرایط کار را بیش از گذشته دشوار میکند.»
ماجرا به اندازهای ابعاد گسترده به خود گرفته که حتی پای «حسین نوشآبادی» -سخنگوی وزارت ارشاد- را نیز به ماجرا باز کرد و او در یکی از گفتوگوهای خود وقتی در برابرِ این پرسش قرار گرفت که چرا به آلبومی مجوز داده شده که در آن یک زن تکخوانی میکند، توضیح داد: «وزارت ارشاد مجوزی برای تکخوانی بانوان صادر نکرده است. در این آلبوم نیز تکخوانی بانوان صحت ندارد؛ چرا که مجوز این آلبوم همخوانی مشترک مرد و زن است که در چارچوب ضوابط و مقررات وزارت ارشاد این مجوز صادر شده است. ما تکخوانی به صورت آوازخوانی یک خانم را تأیید نمیکنیم و تا به امروز مجوزی در این خصوص صادر نشده است.»
شاید بتوان انتشار این اخبار را تلاشی دیگر برای زیر سوال بردن «علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تلقی کرد؛ به شکلی که «نصراله پژمانفر» از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس هم به این مسأله اشاره کرده که خبر انتشار این آلبوم موسیقی به کمیسیون فرهنگی رسیده و قرار شده این موضوع در کمیسیون مطرح و در چند روز آینده راجع به آن تصمیمگیری شود. از آن طرف، اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان مستقلِ دانشگاههای سراسر کشور خطاب به علما و وزارت ارشاد درباره اعطای مجوز به تکخوانی زنان نامهای سرگشاده نوشتهاند و در این میان پاسخهای داده شده از طرف وزارت ارشاد و دفتر موسیقی، هیچکدام تأثیری ندارند.
ماجرا البته به همینجا ختم نشده و اخباری از این دست حتی به جشنوارهی موسیقی امسال هم کشیده شده است. جشنوارهای که هنوز شروع نشده، برایش حاشیهسازی و خبری با عنوان «کنسرت تکخوانی زن در جشنواره موسیقی فجر»، منتشر کردهاند. البته روابط عمومی جشنواره فجر، بلافاصله به این مسأله واکنش نشان داد و تصریح کرد که هیچ بانویی در جشنواره موسیقی تکخوانی ندارد. در این بیانیه آمده است: «اجرای سرکار خانم پری ملکی با گروه موسیقی «خنیا» است که به صورت همخوانی با آقای فاروغ کسمایی و خانم نیکی شیرپیشه انجام میشود و بههیچ عنوان به صورت تکخوانی نیست. همچنین خانم پروین بهمنی نیز هماکنون در بستر بیماری به سر میبرند که امیدواریم تا زمان برگزاری این بزرگداشت سلامت نسبی خودشان را به دست آورند. از سوی دیگر باید اشاره کرد که لالاییهای مادران سرزمینمان همواره جزء رپرتوار ارزشی-بومیِ موسیقی کشورمان محسوب میشود که هیچ منعی برای اجرای لالاییهای مادران و پخش آنها وجود نداشته که برای نمونه میتوان به پخش «لالایی» حضرت علیاصغر (ع) با صدای «صدیقه بحرانی» در تیتراژ سریال «مختارنامه» اشاره کرد. از این رو، با توجه به انتشار بخشی از آن خبر در خصوص اجرای سرکار خانم پروین بهمنی -خواننده موسیقی قشقایی- ضروری است یادآوری شود که این اجرا شامل «لالایی»خوانی مادران قشقایی میشود.»
حمیدرضا نوربخش – خواننده و مدیرعامل خانهی موسیقی- پیش از این اعتراضش را به محدودیتهایی که برایِ زنان نوازنده و همچنین همخوان به وجود آمده، عنوان کرده بود و حالا بار دیگر میگوید: «ما نسبت به فضای به وجود آمده هم نگرانیم و هم معترض. بخشِ مهمی از موسیقی ما در دست بانوان است و آنها نیمی از موسیقیدانان ما را تشکیل میدهند؛ ضمن اینکه آنها میتوانند در کنسرواتوار، هنرستان و دانشگاه به تحصیل در زمینهی موسیقی بپردازند؛ بنابراین چطور ممکن است به آنها اجازهی تحصیل در موسیقی داده شود و اجازهی کار ندهند؟ این یک تناقض بزرگ است. ضمن اینکه ما در برخی از رشتههای موسیقی؛ نوازندههای زن شاخصی داریم که جایگزینی برای آنها وجود ندارد. چطور میشود تمام آنها را حذف کرد؟»
مدیرعامل خانهی موسیقی میگوید، فضا دلهره آور است: «یک فضای ناامن و بیثبات و نوعی بیاعتمادی و تردید در میانِ اهالی موسیقی به وجود آوردهاند ، آن هم برایِ مسالهای که اصلا وجه قانونی ندارد. به همین خاطر است که ما از وزارت ارشاد و شخص وزیر و همچنین آقای روحانی به عنوان ریاستِ جمهور دولت تدبیر و امید میخواهیم تا این ماجرا را پیگیری کنند؛ هر چند خوشبختانه وزارتِ ارشاد خیلی زود پایش به ماجرا باز شده و تلاشهای زیادی انجام داده است؛ اما باید هر چه سریعتر جلویِ مسایلی از این دست که برای اهالی موسیقی فضایِ رعب و وحشت و همچنین دلهره ایجاد کرده است؛ گرفته شود. زنان موسیقیدان ما – از خوانندگان و نوازندگان- خودشان بیش از هر کس دیگری قوانین را میدانند و در این سالها ثابت کردهاند که به قوانین احترام میگذارند؛ بنابراین انتشار این اخبار میتواند نوعی فشار به دولت باشد؛ به هر حال انگیزهی این حرکات از طرف عدهای هر چه هست؛ شرعی نیست؛ چون بانوی موسیقیدانی که با رعایت تمام قوانین به روی صحنه میرود؛ نمیتواند مشکلی شرعی و قانونی داشته باشد.»
حسین علیزاده نیز موضوع حذف بانوان از عرصه موسیقی را غیر قابل قبول می داند و می گوید: «من همیشه و در تمام این سالها اعتراض کردهام و حالا اصلا فکر میکنم شاید موسیقیدانان باید به صورت جمعی اعتراض کنند، شاید فایدهای داشته باشد. نباید در موسیقی تفکیک جنسیتی قائل شد.»
حسین علیزاده با اشاره به برابری زنان و مردان در عرصه هنر اضافه می کند: «اینکه فکر کنیم هرجایی زنان حضور دارند باید احساس خطر کنیم درست نیست؛ زیرا هنر بدون زن معنی ندارد و در همه مسائل زن و مرد باهم شریک هستند.»
علیرضا قربانی – خواننده موسیقی ایرانی – نیز درباره این موضوع اعتقاد دارد: «زنانی که موسیقیمینوازند یا آواز میخوانند، خواهران خود ما هستند. این خانمها در عرصههای زندگی کار میکنند و در اداره، کارخانه و در صحنههای اجتماعی مشارکت صددرصد جدی دارند. اینکه چطور میتوانیم آنها را از موسیقی حذف کنیم به نظر من یک مقدار برخورنده است و جای تفکر و اعتماد بیشتری دارد.»
پری ملکی – خواننده و سرپرست گروه موسیقی خنیا- که در این سالها، برنامههای متعددی را به صورتِ تکخوانی برای بانوان و همچنین همخوانی در اجراهای عمومی داشته است؛ از اتفاقات اخیر دلگیر است؛ اما در عین حال ماجرا را از منظری دیگر مورد بررسی قرار میدهد. او میگوید: «در کشور ما یک سری قوانین و چراغ قرمزها وجود دارد که همهی کسانی که در زمینهی موسیقی فعال هستند؛ آنها را میشناسند و باید به آن احترام بگذارند. شاید خود اهالی موسیقی باید به گونهای رفتار کنند که کوچکترین خدشهای به این قواعد وارد نشود تا حساسیت ایجاد نشود؛ در حالی که متاسفانه تعدادی از خوانندگان زن در این سالها به خاطر آنکه معروف شوند یا راه سیساله را یکشبه بروند، کارهایی انجام میدهند که به نوعی خلاف خط قرمزهاست و همین باعث میشود تا فشار روی فعالان زن بیش از گذشته شود.»
سرپرست گروه موسیقی خنیا میگوید که زنانِ موسیقیدان باید قوانین را با تمامِ جزئیاتش مراعات کنند و اگر چنین امکانی برای آنها وجود ندارد، مانندِ بسیاری دیگر مهاجرت کرده و فعالیتهایشان را در خارج از ایران ادامه دهند. به هر روی او در جشنوارهی امسال همراه با گروهش، همخوانی و همنوازی خواهد داشت: «هیچ چیزِ عجیب و غریبی در این اجرای ما نیست؛ مثل همیشه فیلم اجرا را به دفتر جشنواره فرستادهایم و مانند برنامههای گذشته اجرا خواهیم داشت. من در این سالها تصمیم گرفتم همخوانی کنم تا شنوندههای بیشتری داشته باشیم؛ منتقد در برنامههایم باشد و حرکاتی از این دست.»
“سما بابایی”
.
- بیانیه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
اما در روز پانزدهم بهمن ماه، مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در واکنش به جوسازی رسانه های معترض نسبت به مقوله تک خوانی زنان بیانیه ای را صادر کرد که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
باسمه تعالی
«عرصه فرهنگی، عرصه جهاد است»
مقام معظم رهبری
به دنبال ابراز نگرانی تعدادی از مراجع عظام نسبت به صدور مجوزهای خلاف شرع از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضمن درک دغدغهها و حساسیتهای این بزرگواران و احترام به فرمایشات این عزیزان، در راستای رسالت خطیر اطلاعرسانی و شفافسازی نکاتی چند، جهت استحضار علمای عظام و مردم عزیز ایران اسلامی اعلام میگردد:
- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید، بهعنوان متولی فرهنگ و هنر جامعه، خود را موظف و مقید به رعایت حدود و شئون اسلامی و دینی میداند و بهطور قاطع اعلام میکند که در هیچ یک از حوزههای زیرمجموعه اعم از کتاب، موسیقی، سینما، تئاتر و… تاکنون مجوزی برخلاف قوانین کشور، اعتقادات دینی و مذهبی مردم و شئونات جامعه صادر نشده و نخواهد شد و آنچه مدتی است در قالب خبر و گزارش علیه عملکرد این وزارتخانه منتشر میشود، فضاسازی و حاشیهسازی برخی رسانههای معارض و مخالف دولت میباشد که بدون ارائه هیچگونه ادله مشخص و مستدل، صرفا برای بحرانسازی و حاشیهسازی فعالیتهای این وزارتخانه، بازنشر داده میشود.
- دولت تدبیر و امید توانست در مدت کوتاهی فاصله اهالی فرهنگ و هنر که بخش بزرگی از فرهیختگان جامعه را تشکیل میدهند با بدنه دولت و نظام از میان بردارد و آنان را دوباره به آغوش جامعه بازگرداند. متاسفانه این اقدام موفق دولت در حوزه فرهنگ به مذاق برخی از رسانهها خوش نیامده و در این راه بارها سعی کردهاند با قلمفرسائیهای فراوان، شایعهپراکنی و حاشیهسازیهای بیمورد و درج اخبار نادرست، غیردقیق و مغرضانه اسباب ناراحتی و دلنگرانی برخی از دلسوزان نظام و علمای گرانقدر را فراهم سازند.
· در اینجا خاطرنشان میشود اخباری که در مورد مجوز به “کنسرت تکخوانی زن در جشنواره موسیقی فجر” در یکی از همین رسانهها منتشر شد نه تنها صحت نداشته بلکه هدف آن مخدوشساختن خدمات ارزشمند خدمتگزاران فرهنگ و هنر کشور بوده است. جشنواره بینالمللی موسیقی فجر که امسال وارد سیامین سال برگزاری خود شده است هرساله بهمناسبت پیروزی انقلاب اسلامی و بر طبق موازین جمهوری اسلامی ایران با حضور خیل عظیمی از هنرمندان داخلی و خارجی از سوی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار میشود. در این دوره نیز هنرمندانی حضور دارند که همیشه در چارچوب قوانین نظام جمهوری اسلامی به فعالیت پرداختهاند. امسال نیز همانند سالهای قبل بخشی به اجرای گروههای موسیقی بانوان اختصاص یافته که این اجراها مطابق ضوابط، فقط مخصوص بانوان بوده است. در عین حال اجرای عمومی برای خوانندگان زن، فقط بهصورت همخوانی بوده و به هیچ عنوان بهصورت تکخوانی نبوده و نیست.
· این موضوع شامل انتشار آلبوم “تو را ای کهن بوم دوستت دارم” نیز میشود که آلبومی با همخوانی استاد محسن کرامتی، استاد برجسته آواز و ردیفدان موسیقی دستگاهی ایران، از هنرمندان خوشنام و متعهد موسیقی ایران و خانم نوشین طافی میباشد. این اثر در قالب موسیقی سنتی با اشعار و موسیقی وزین بوده و در شوراهای شعر و موسیقی دفتر که متشکل از اساتید و نخبگان متعهد و ارزشی انقلاب اسلامی هستند بررسی و مورد تأیید قرار گرفته است. بر اساس ضوابط موجود که از بدو تاسیس دفتر موسیقی تا کنون به آن عمل شده است هیچگونه منع قانونی برای صدور مجوز آثاری که همخوانی زن و مرد دارند، وجود ندارد.
· متاسفانه سیاهنماییها و تفرقهافکنیهای حسابشده عدهای از رسانههای بهاصطلاح دلسوز که بیش از آنکه به مصالح نظام و جامعه بیندیشند غم منافع فردی و حزبی خود را دارند، داستان تازهای نیست و قصه تکراری و پرغصهای است که این وزارتخانه از آغاز رویکارآمدن دولت مردمی تدبیر و امید هر روز با آن دست بهگریبان است. متاسفانه این گروهها با طراحیهای رسانهای تلاش میکنند تا نگرانی افرادی را برانگیزند که دغدغه دین و اخلاق دارند؛ در حالی که اقدام این گروهها و رسانههای متبوعشان، جز ایجاد شکاف عمیق در جامعه و بدبینی مردم به نظام اسلامی و تضعیف سرمایه اجتماعی نظام، نتیجهای را در پی ندارد.
· همانطور که رهبر فرزانه انقلاب نیز بارها در بیاناتشان تاکید کردهاند «عرصه فرهنگی، عرصه جهاد است» ما نیز برای تحقق اهداف متعالی ایران اسلامی از هیچ تلاشی فروگذار نخواهیم کرد و اجازه نخواهیم داد تا زیادهخواهی و منفعتطلبی گروه و جناحی خاص در ارادهمان برای رسیدن به آیندهای روشن خللی وارد سازد و با قاطعیت اعلام میکنیم که علاوه بر قانون، میزان در این وزارتخانه رهنمودهای مقام معظم رهبری، دغدغههای آیات عظام و ارزشهای اعتقادی و موازین اسلامی است و در ایام الله دهه فجر اجازه نمیدهیم تا عدهای شیرینی جشن انقلاب را به کام ملت دین دار، شریف، آزاده، با اخلاق و حقطلب ایران تلخ کنند.
مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی