حمیدرضا نوربخش ادعای وقوع یک انقلاب بزرگ را نداریم
اخبار موسیقی –جشنواره‌ی موسیقی فجر حالا سی‌ساله شده است. جشنواره‌ای که در سه دهه عمرش قطعاً با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده. حالا این سوال مطرح است که آیا این جشنواره توانسته به عنوان مهم‌ترین رخداد موسیقایی کشور مطرح شود یا بسیاری از چهره‌ها و حتی مخاطبان موسیقی به سادگی از آن گذشته‌اند؟
حمیدرضا نوربخش ادعای وقوع یک انقلاب بزرگ را نداریم
پاسخ هر چه باشد، امسال قرار است جشنواره‌ای متفاوت برگزار شود؛ لااقل در ادعاهای مطرح شده از سوی عوامل این جشنواره. برای اولین بار جشنواره علاوه بر دبیر (حسن ریاحی)، مدیر هم دارد: حمیدرضا نوربخش. او می‌گوید که تغییراتی در ساختار جشنواره صورت گرفته و فضایی متفاوت برای آن طراحی شده است. حالا هنوز چند ماهی به این رخداد مانده و شاید نتوان قضاوتی صحیح درباره‌ی آن داشت؛ اما درباره‌ی این تغییرات با «حمیدرضا نوربخش» به گفت‌وگو نشسته‌ایم:
- * آقای نوربخش! جشنواره‌ی موسیقی فجر سی سال است که برگزار میشود. در این سالها عده‌ای از اهالی موسیقی موافق این حرکت بوده‌اند و عده‌ای هم چندان توجهی به آن نداشته و حتی برخی آن را محملی می‌دانستند که بخش عظیمی از بودجه‌ی موسیقی را از بین می‌برد. حالا چه اتفاقی افتاده که ساختار جشنواره با چنین تغییراتی روبه‌رو شده است؟
بله، جشنواره در تمام این سالها برگزار می‌شده و تمام موافقان و مخالفان این رویداد هم متفق‌القول هستند که این «جشنواره‌ی موسیقی فجر» مهم‌ترین اتفاق موسیقایی ما بوده است؛ به‌خصوص اینکه ما دیگر شبیه به این رخداد نداشته‌ایم که بخواهیم با آن مقایسه کنیم و بگوییم که اگر این رخداد، اتفاق کمرنگی بوده، در کنار آن جشنواره‌های مشابهی وجود داشته که با رونق همراه بوده است. با همه‌ی اینها نمی‌توان این نکته را فراموش کرد که متأسفانه این رخداد، دچار آسیب‌ها و کم‌توجهی‌هایی بوده است. در واقع، تلاشی برای استفاده از ظرفیت‌هایی که در دل خودش داشته، انجام نشده است. اگرچه در برخی دوره‌ها به خاطر مدیریت‌های متفاوت، اتفاقات آن کم‌فروغ یا پرفروغ شده است. به‌هرحال این جشنواره، هزینه‌هایی -که چندان هم کم نبوده- داشته و در عین حال، نگاه صددرصد حمایتی و حاکمیتی هم به آن وجود داشته و کسی هم شبهه‌ای به آن وارد نمی‌کرده؛ اما همچنان نتوانسته جای خودش را به عنوان یک اتفاق موسیقایی پرفروغ تثبیت کند. ماجرای تغییرات جشنواره بسیار ساده است؛ تلاش برای اینکه از تمام یا بخش قابل‌توجهی از این ظرفیت‌ها برای رشد و اعتلای موسیقی بهره‌برداری شود.
- * مسأله همین‌جاست. اصلاً جشنواره‌ی موسیقی فجر این ظرفیت را دارد؟ شما از بودجه و نگاه حمایتی صحبت می‌کنید؛ اما واقعاً اینها کافی است برای اینکه کمکی به رشد و اعتلای موسیقی کند؟
نکته همین است که به آن اشاره می‌کنید؛ ما اول باید بپذیریم که این ظرفیت وجود دارد و بعد از آن ما -یعنی تمام اهالی موسیقی- وظیفه داریم که از این ظرفیت به بهترین شکل استفاده کنیم. به جای اینکه به دلایل مختلف (اجتماعی، شخصی، فرهنگی یا سیاسی) خودمان را از این ظرفیت جدا کنیم. سالیان سال بخش اعظمی از اهالی موسیقی این کار را کرده‌اند و از این جریان بی‌اعتنا گذشته‌اند.
- * حالا باید خوشبین باشیم که قرار است این مشکل برطرف شود؟
خوشبختانه در دولت تدبیر و امید این نگاه وجود داشته که این جشنواره باید با اتفاقات جدیدی همراه شود. ضمن آنکه در گذشته سی دوره این جشنواره برگزار شده و این سی دوره می‌تواند ملاک خوبی برای ارزیابی آن و چشم‌انداز آینده باشد؟ ما در یک مقطع تاریخی قرار داریم که یک جشنواره دقیقاً ۳۰ سال با یک تفکر و فرمی جلو آمده و حالا قرار است نگاهی نو به آن شده و کار جدیدی صورت گیرد.
- * خب همه‌ی اینها یعنی اینکه سی‌و یکمین جشنواره با اتفاقات متفاوتی روبه‌روست؟
ببینید، اینکه ما تصور کنیم در همان سال نخست قرار است انقلاب بزرگی رخ دهد و همه‌چیز عوض شود، یک نگاه عجولانه و غیرواقعی است. هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند همه‌چیز در بالاترین سطح ممکن انجام میشود. نگاه واقع‌بینانه به جشنواره‌ی امسال، این است که ما -همه ما- نگاه متفاوتی داریم و می‌خواهیم هدف‌گذاری‌مان و ریل جشنواره را عوض کنیم و حرکت‌مان را به سمت دیگری انجام دهیم و به بخش‌هایی که جشنواره توجه نکرده، توجه کنیم.
- * مثلاً؟
جشنواره هیچ وقت نگاهی جدی به تولید نداشته و در عین حال به اتفاقات سال نگاه نکرده است.
- * در گام اول چه اتفاقی در این خصوص خواهد افتاد؟
ما در گام اول به بخش تولید نگاهی جدی می‌کنیم. جشنواره باید برآیند اتفاقات سال باشد؛ یعنی تمام اتفاقاتی که در طول سال رخ می‌دهد را در این ویترین مشاهده می‌کنیم. به همین خاطر جشنواره را جایزه‌محور کرده‌ایم. محور این جشنواره تولیدات و تمام اتفاقات سال است، با هدف ارتقای سطح تولیدات.
- * اما ممکن است یک موزیسین به هر دلیلی در طول سال اجرا یا تولیدی نداشته باشد که این اتفاق هم کم رخ نمی‌دهد.
این جریان وقتی استمرار داشته باشد، مشکلی که شما می‌گویید برطرف میشود. به‌هرحال یک موزیسین در طول ۵ سال فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد. البته امسال در بخش اجراها، این مسأله لحاظ نشده؛ چون مقداری زمان از دست داده‌ایم. اما در سال آینده کل اتفاقات موسیقی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت و رقابت شکل جدی به خود خواهد گرفت. این اتفاق در جشنواره‌ی فیلم رخ داده و در جشنواره‌ی موسیقی هم بخش حرفه‌ای موسیقی در این ویترین باید وجود داشته باشد. هرچند باید ابتدا تعریف کنیم که بخش حرفه‌ای چیست و چه ویژگی‌هایی دارد.
- * سال‌هاست که جشنواره‌ی نواحی و بانوان برگزار نمی‌شود.
جشنواره‌ی نواحی برگزار میشود و هم‌اکنون دبیرخانه‌ی آن در حال فعالیت است.
- * به هر حال وقتی این جشنواره‌ها بازتاب خوبی ندارند، باید جشنواره‌ی فجر بازتاب‌دهنده‌ی این نقصان باشد.
جشنواره‌ی جوان با قوت دارد کار خود را انجام می‌دهد و هر سال هم گسترده‌تر میشود. جشنواره‌ی موسیقی جوان، استعدادهای جوان را پوشش می‌دهد و در این میان، فقط بخش گروه‌نوازی وجود ندارد که امیدوارم به آن اضافه شود. این جشنواره یک رقابت جدی با یک هیأت ژوری جدی دارد. ما همیشه باید به دنبال تخصصی‌شدن فعالیت‌ها باشیم و در این میان، جشنواره‌ی فجر نمی‌تواند در یک بخش (بخش جنبی) کاری بیش از این را انجام دهد. در این میان از آنجا که جشنواره‌ی موسیقی بانوان نداریم، فعلاً در این جشنواره این بخش را خواهیم داشت و امیدواریم که جشنواره‌ی جداگانه‌ای برای آن در نظر گرفته شود.
- * منظورتان چیست؟
تعریف ما حرفه‌ای است و هیچ رده‌بندی سنی‌ای در آن وجود ندارد. بنابراین گروه‌های جوانی که هنوز در تعریف حرفه‌ای نمی‌گنجند، در جشنواره‌ی جوان حضور دارند و اگر تعریف حرفه‌ای دارند، به جشنواره‌ی فجر می‌آیند؛ حتی اگر جوان باشند.
- * شما یک افق حداقل ۵ ساله در نظر گرفته‌اید؛ اما اینجا ایران است و نمی‌توان چندان به استمرار حرکت‌های فرهنگی امیدوار بود.
به‌هرحال ما فکر می‌کنیم اگر ساز و کار جشنواره عوض شود و ریل‌گذاری درستی انجام شود، هر مدیری که بیاید، باید آن را ادامه دهد و اگر این کار را انجام ندهد، به ضرر خودش است و باید به هنرمندان و افکار عمومی و حتی رسانه‌ها پاسخگو باشد. اصلاً چرا باید عقب‌گرد کند؟
- * اما همین جشنواره‌ی فجر هم که این همه انتقاد به آن مطرح است، در سال‌های اول کیفیت خوبی داشته.
ظرفیت‌های موسیقی ما در آن سالها متفاوت بوده، یعنی فضای موسیقی خیلی محدود بوده و «فجر» تنها فرصتی بوده که اهالی موسیقی می‌توانسته‌اند در آن به اجرای برنامه بپردازند. در آن زمان اصلاً این تعداد کنسرت برگزار نمی‌شده و جشنواره‌ی فجر، تنها محملی بوده که می‌شد در آن موسیقی اجرا شود. در واقع شرایط تاریخی همین بوده، اما با باز شدن فضا هر کسی کار خودش را می‌کند.
- * شما تأکید دارید که در جشنواره‌ی امسال اساتید حضور خواهند داشت؟
هیچ‌وقت اصراری و تأکیدی روی بخش اساتید ندارم؛ بیشتر منظورم بخش حرفه‌ای بوده که بخش عمده‌ای از آنها در این سالها در جشنواره حضور نداشته‌اند. این هم خطاست که تأکیدمان فقط و فقط روی پیشکسوتان باشد. پیشکسوت معنایی دارد، باید منظورمان را در این باره مشخص کنیم. کسانی که بالای ۷۰ سال هستند یا بالای ۵۰ سال؟ چون متأسفانه بخش زیادی از اساتید دیگر قدرت اجرا ندارند، بنابراین بخش حرفه‌ای پاسخ بهتری است، البته از اساتید تقدیر خواهد شد. حضور اساتید رونق جشنواره و اعتبار آن است.
- * و بالاخره فکر می‌کنید تا چه اندازه ایده‌هایتان در جشنواره‌ی امسال محقق خواهد شد؟
ما امسال کارمان خیلی سخت‌تر است. طبیعی است که شما در شروع یک حرکت جدید چالش‌های زیادی خواهید داشت و تغییر نگاه‌ها و توجیه افراد سخت است. من هرگز این ادعا را نداشته‌ام که قرار است همه‌ی اساتید یا گروه‌های حرفه‌ای در جشنواره‌ی امسال حضور داشته باشند؛ اما تلاش می‌کنیم این تغییر رویکرد حس شود. مطمئنم در طول دو سه دوره آینده این اتفاق رخ خواهد داد.